Çin’in COVID19 aşısı dağıtımı salgın için ne anlama geliyor?
Tüm dünya dört gözle Covid aşılarından gelecek olumlu haberleri beklerken Çin şimdiden birçok ülkeye milyonlarca doz aşı dağıtımı sözü verdi bile. Peki Çin’in bu politikası ne kadar gerçekçi, sonunda pandemi için ışık göründü mü?
Koronavirüs aşısı yarışında Çin, cesur sözler veriyor. Çinli bir sağlık yetkilisi, yıl sonuna kadar etkili bir koronavirüs aşısının mevcut olacağına dair söz verdi. Ülke ayrıca aşılarını bir düzineden fazla ülkeyle, özellikle de yakın bağları olan düşük gelirli ülkelerle paylaşmayı taahhüt etti. Ancak bir aşı yakında hazır olsa bile, bazı bilim adamları ülkenin uluslararası taahhütlerini yerine getirmek için yeterli doz üretip üretemeyeceğini ve tek tek ülkelerle anlaşmanın adil aşı dağıtımını sağlamanın en iyi yolu olup olmadığını sorguluyor.
Çin’in Pekin‘deki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nde biyogüvenlik uzmanı olan Wu Guizhen, geçen ay Çin devlet medyasına yaptığı açıklamada, Şangay ilaç grubu Sinopharm ve diğer gruplar tarafından ortaklaşa geliştirilen iki aşının Kasım veya Aralık‘ta satışa sunulacağını söyledi. Aşılar Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Peru , Arjantin ve Türkiye gibi ülkelerde test ediliyor.
Çinli aşı üreticileri, dünya çapında testlerin son aşamalarında olan yaklaşık 10 önde gelen aday aşıdan dördünü geliştirdiler. Henüz hiçbir aşı, sağlam bir şekilde güvenlik ve etkinlik sağlamak için gerekli olan önemli Faz III denemelerini tamamlayamadı. Ancak bu, Çin’in onlarca ülke ile Covid19 aşısı dağıtım anlaşması yapmasını engellemedi. Birçok ülke şimdiden Çin ile milyonlarca doz aşı için anlaştı bile.
Bilim adamları, Sağlık Bakanlığının bir parçası olan ülkenin ilaç düzenleme kurumunun, aşılara tam onay vermeden önce, aşıların güvenli ve etkili olduğunu gösteren sağlam deney verilerini beklemesi gerektiğini söylüyorlar. Ancak çoğu ülke Faz3 aşaması tam olarak tamamlanmadan eğer kendi deneklerinde bir sorun çıkmazsa aşılama takvimine başlayacağını ilan etti bile.
Bu aşılara Çin dışında da yüksek ilgi var. Örneğin Buenos Aires’teki Laboratorio Elea Phoenix‘in bilim direktörü Eduardo Spitzer, geçen ay Arjantin’de başlayan büyük ölçekli denemelerinin medyada geniş yer bulduğunu söylüyor. Bilim adamı, “Deneylerde kalite kaybı yaşamadan olabildiğince hızlı şekilde çalışıyoruz.” diyor.
Peki Çin verdiği sözleri tutabilecek mi?
Çin’in lideri Xi Jinping, Mayıs ayında Dünya Sağlık Meclisi’ne, aşılarının “küresel bir kamu malı” olacağını söyledi. Ayrıca bu günlerde Çin’in aşılarını paylaşmaya söz verdiği ülkelerin listesi büyümeye devam ediyor. Ancak bilim adamları, aşı üreticilerinin bu taahhütleri yerine getirmek için yeterli dozlara sahip olup olmayacağını konusunda şüpheli.
Son birkaç ayda Xi ve Başbakan Li Keqiang da dahil olmak üzere hükümet liderleri, Çin aşısını Filipinler, Kamboçya, Burma, Tayland, Vietnam ve Laos’un yanı sıra Afrika ve Latin Amerika ülkeleri için erişilebilir hale getirme sözü verdiler.
Çinli aşı üreticilerinin aşıların test edildiği ülkelerle de anlaşmaları var. Faz III denemesinde aşısı olan ve sonuçların Kasım ayı sonunda çıkması gerektiğini söyleyen Sinovac, Brezilya’nın São Paolo kentine 60 milyon doz teslim etme anlaşması yaptı ve Mart ayına kadar Endonezya’ya 40 milyon doz taahhüt etti. Spitzer, Sinopharm’ın Arjantin’e aşı sağlamak için yaptığı anlaşmanın ayrıntılarının gizli olduğunu söylüyor.
Çin hükümetinin COVID-19 aşı görev gücünün başkanı Zheng Zhongwei, geçen ay Çin’in yıl sonuna kadar 600 milyon doz üretme kapasitesine sahip olacağını ve önümüzdeki yıl bir milyar doz üretme kapasitesine sahip olacağını söyledi. Ancak ülkenin, çoğu aşılanmamış 1,4 milyar nüfusa sahip olduğu göz önüne alındığında, bu, ihracata pek fazla doz bırakmayacaktır.
Birçok bilim insanı Çin’in kendi dev nüfusunu aşılamadan dünyaya ihracat yapmasını düşük ihtimal olarak görüyor. Ayrıca Çin’in aşıyı siyasi ve ekonomik getiriler için kullanabileceği de ihtimaller arasında. Ancak Çin’li yetkililerin aşıyı ‘küresel kamu malı’ olarak nitelendirmesi ve ülkenin çok uluslu küresel aşı çalışması COVAX’a katılması olumlu karşılanan haberler.
Günün sonunda Çin’in verdiği sözleri tutup tutamayacağı hala soru işareti. Ayrıca bugün kamuya yansıyan haberlerde Türkiye Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın ‘Çin ile Aralık ayı için 5 milyon doz Covid aşısı için anlaşıldığına’ dair iddialar bulunuyor. Umarız 2021 yılı ilk çeyreğinde dünya aşı işini halletmiş olur.
Çin aşısı ne kadar güvenli?
Aşılar geliştirilmesi 10 yıllar alan çalışmalardır. Fazlara ayrılan çalışmaların en uzun dönemi ise Faz3 denen toplumdan rastgele örneklere yapılıp ardından süreci izlenen dönemdir. Faz3 çalışmaları yıllar sürebilir, bu sürecin sonunda aşı onaylanabileceği gibi, on yıllık emek çöpe de atılabilir. Dünya ise henüz 10 aydır karşı karşıya kaldığı bu risk karşısında tüm imkanlarını kullanarak 1 yıldan önce sonuca varmaya çalışıyor. Tabi bu kadar hızlı olunca, sürecin güvenirliği hakkında da insanların hakkında soru işaretleri kalabiliyor. Özellikle de Çin, Rusya gibi totaliter ülkelerdeki çalışmalar hakkında.
Çin geçen temmuz ayında aşısını belli gruplar üzerinde denemeye başladı. İlk verilere göre deneklerin antikor oluşturduğu ve herhangi bir ağır yan etki görülmediği raporlandı. Fakat Çin’in verileri paylaşmakta çok cimri oluşu ve sürecin diğer ülkelere kapalı devam etmesi hala çoğu insan için olumsuz bir gelişme.
Türkiye’de de Ekim ayından beri aşılamaları devam eden Çinli Coronavac aşısının ilk sonuçları kasım ayı gibi alınacak. Eğer herhangi bir ağır yan etkiye rastlanmazsa aralık ayında 5 milyon dozluk aşılamanın ilk parçasının başlaması öngörülüyor. Türkiye ayrıca Alman ve Rus aşıları içinde farklı gruplara ilk deneme dozlarına başlamış durumda. Eğer her şey sorunsuz giderse onların da Kasım-Aralık gibi sonuçlanmasıyla 2021 baharında ülkemizde Covid’e karşı ilk toplumsal aşılanma başlayabilir.
Tabi aşıların etkinliği, uzun süreli yan etkileri gibi konular ise şu anda bir miktar göz ardı edilmiş gibi. Tüm dünyanın birinci önceliği şu anda Covid19 pandemisini bitirmek.
